Kilka faktów, które przytaczam za Karoliną Kwiatkowską – psychologiem, psychoonkologiem i trenerem warsztatów psychookologicznych.

Jej tekst o tym czym jest Chemobrain przeczytałam jakiś czas temu na www.zwrotnikraka.pl. Inna nazwa którą znalazłam na określenie tej dysfunkcji to post cancer treatment cognitive impairment, co w luźnym tłumaczeniu oznacza: zaburzenia poznawcze związane z terapią przeciwnowotworową . Chemobrain to zespół łagodnych zaburzeń poznawczych, które towarzyszą pacjentom onkologicznym. Osłabieniu ulegają w nim przede wszystkim pamięć operacyjna, czas reakcji, płynność mowy, zdolność do wykonywania złożonych czynności, koncentracja oraz pamięć wzrokowa i werbalna. Można więc powiedzieć, że chemobrain wpływa na myślenie pacjenta, a także sposób przetwarzania, analizowania i przechowywania informacji.

Najczęstsze objawy wymieniane przez pacjentów:

• Luki w pamięci – zapominanie nazw, faktów, które zwykle pamięta się z łatwością; trudności w przypominaniu sobie imion, dat, konkretnych wydarzeń; zapominanie powszechnych słów – wrażenie, że „ma się słowo na końcu języka”.
• Problemy z koncentracją – trudności w skupieniu się na wykonywanej czynności; męczliwość uwagi; łatwe rozpraszanie się.
• Trudności w robieniu kilku rzeczy na raz – kłopoty w utrzymaniu wielozadaniowości i skutecznym robieniu kilku czynności jednocześnie, np. gotowanie obiadu i rozmawianie przez telefon.
• Ogólne wydłużenie czasu realizowania zadań – wydłużenie czasu reakcji, ale też trudności w organizacji i planowaniu; odczuwalne wolniejsze myślenie i przetwarzanie informacji.
• Uczucie dezorientacji i „przymglenia”.

Główne przyczyny wypływające na rozwój zaburzeń poznawczych to:

• Leczenie cytostatykami i jego wpływ na układ nerwowy – uszkodzenie neuronów, zmiany metaboliczne w mózgu, spadek aktywności neurotransmiterów, itp.
• Inne leczenie przeciwnowotworowe – wpływ chirurgii i znieczulenia ogólnego, wpływ radioterapii, szczególnie okolic głowy, wpływ leków wspomagających np. przeciwbólowych i przeciwwymiotnych.
• Choroba nowotworowa sama w sobie – zmiany kluczowych funkcji organizmu, zmiany gospodarki hormonalnej, lokalne zmiany spowodowane przez ucisk guza.
• Choroby współistniejące np. cukrzyca, niedokrwistość.
• Stan psychiczny pacjenta – wpływ dużego stresu, zaburzeń lękowych czy depresji, a także wpływ leków psychoaktywnych.

Czy chemobrain się leczy?

Przede wszystkim, kluczową rolę w przeżywaniu chemobrain ma przygotowanie pacjenta i podnoszenie jego wiedzy na temat objawów, których może się spodziewać. Pacjent uprzedzony o możliwości wystąpienia zaburzeń, poinformowany o ich specyfice i co bardzo ważne – tymczasowym charakterze, radzi sobie lepiej, szybciej adaptuje się do sytuacji, a wszystkie zaburzenia są dla niego mniejszym stresem. Należy też pamiętać, że osłabienie funkcji poznawczych – pamięci, sprawności myślenia i wysławiania się – jest skutkiem choroby i leczenia przeciwnowotworowego. Nie jest to natomiast objaw szaleństwa czy jakiejkolwiek formy upośledzenia! Objawy, chociaż dokuczliwe, mijają zwykle po zakończeniu leczenia.

Co może zrobić sam pacjent?

• Używać kalendarza, zapisywać i planować, żeby nic co ważne nie umknęło. Spotkania, lista rzeczy do zrobienia, książki do przeczytania, codzienne problemy – wszystko to co da się spisać. Można używać kolorowych karteczek, tablicy czy przypomnień w telefonie lub komputerze. Wszystko, co działa skutecznie, jest dozwolone!
• Ćwiczyć swój mózg – czytać, rozwiązywać krzyżówki, uczyć się języków, znaleźć nowe hobby. Zmusić się do myślenia i rozwiązywania problemów.
• Odpoczywać – zmęczenie fizyczne, stres i nadmierne napięcie zawsze obniżają sprawność poznawczą. Trzeba więc dbać o dobry sen i relaks, korzystać z ćwiczeń oddechowych i wizualizacji – po prostu wypoczywać.
• Ruszać się – aktywność fizyczna jest dobra nie tylko dla ciała, ale i dla mózgu! Ruch poprawia nastrój, zmniejsza uczucie zmęczenia, dobrze wpływa koncentrację.
• Ustalić zwyczaje – rutyna pomaga sprawniej funkcjonować. Należy utrzymywać podobny plan dnia, odkładać rzeczy zawsze na to samo miejsce, jeśli to możliwe, chodzić spać i wstawać o tej samej porze.
• Zrezygnować z wykonywania kilku czynności jednocześnie. Kiedy robimy tylko jedną rzecz, nasza uwaga nie jest rozpraszana szczegółami dotyczącymi różnych zadań. Dzięki temu, działamy sprawniej i efektywniej.
• Obserwować swój chemobrain – dobrze jest prowadzić dzienniczek zaburzeń. Za każdym razem, kiedy trudności z uwagą, pamięcią czy koncentracją się nasilają, należy je opisać. W notatce powinna się znaleźć informacja o porze dnia, ostatnim posiłku, lekach, itp. Z tych zapisków może wyłonić się schemat, który pozwoli zauważyć, co szczególnie mocno odbija się na funkcjach poznawczych i tego unikać. Świadomość, kiedy problemy są najbardziej dokuczliwe zwiększa również kontrolę nad codziennym życiem. Pozwala np. nie planować ważnego spotkania w okresie spadku formy po posiłku.
• Prosić o pomoc i wsparcie bliskich– rodzina i przyjaciele zwykle chętnie angażują się w codzienne sprawy pacjentów. Korzystając z takiej pomocy można ograniczyć liczbę obowiązków i łatwiej zaplanować codzienność, co będzie skutkować większym spokojem i lepszym funkcjonowaniem.
• Starać się zbytnio nie martwić – akceptacja problemu sprzyja adaptacji. Wielu pacjentów twierdzi, że śmiech z samego siebie i rzeczy, nad którymi nie ma się kontroli, pomaga przetrwać i szybciej wrócić do zdrowia. Dobrze też pamiętać, że sami zauważamy swoje kłopoty dużo bardziej niż inni, a zaburzenia, choć frustrujące w końcu miną.